پیشرفت های تکنیکی در سینمای ایران

چهارشنبه 22 اسفند 1397

 اختصاصی نرگس خرقانی منتقد سینما

سینمایی که روز به روز به لحاظ تکنیک پیشرفت می کند، اما؟! ارتقاء سطح تکنیکی فیلم های ایرانی اتفاق مبارک و میمونی است که سال به سال بیشتر در فیلم ها نمود می یابد و دیگر هیچ کس نمی تواند منکر آن شود. به بیان بهتر دیگر گذشت آن زمانی که از دیدن یک فیلم که کمی جلوه های ویژه داشت به شدت ذوق زده می شدیم و آن را فیلمی فاخر می دانستیم. در زمانی نه چندان دور دیدن گاف های عجیب طراحی صحنه در فیلم کارگردان های صاحب سبک و اسم و رسم دار هم، چیز عجیبی نبود. مثلا دیدن پژو 206 یا اسپیلت و پسرهای مو فشنی در بخش هایی از فیلمی که مثلا دهه پنجاه خورشیدی را به تصویر می کشید! یا دیدن خانه های آجر سه سانتی وآیفون تصویری در فیلمی که مثلا اوائل دهه شصت و دوران جنگ را نشان می داد، بسیار عادی بود!

دیدن صحنه های اکشن بدون اشکال نیز در سینمای ایران امری محال به نظر می رسید و به طور مثال معادل فیلم رمبو در هالیوود می شد فیلم افعی! در اکثر موارد هم مهمترین توجیه این بود که سینمای ایران کجا و سینمای هالیوود کجا؟! اصلا مقایسه تکنیکی سینمای ایران با سینمای آنها راهی به بیراهه بود و نزدیک شدن به سطح تکنیک خارجی ها آرزویی محال! دیدن پلان هوایی تنها در چند فیلم جنگی امکان پذیر بود. خلق پلان های حرکتی پیچیده به دلیل نبود تجهیزات کافی بسیار سخت و گاهی غیر ممکن بود و در بسیاری از موارد تنها خلاصه شده بود به علیرضا زرین دست و اختراعاتش در زمینه ابزارهای حرکت دوربین! البته در همان برهوت تکنیک های سینمایی گاهی فیلم هایی هم بودند که سنت شکنی می کردند. به طور مثال فیلم سرب ساخته مسعود کیمیایی و به طراحی صحنه ایرج رامین فر هنوز هم اثری قابل تامل در طراحی صحنه به شمار می رود و یا شاهکار فیلمبرداری علیرضا زرین دست در فیلم طلسم به کارگردانی داریوش فرهنگ، هنوز هم به یادماندنی است و یا طراحی صحنه فیلم های مرحوم علی حاتمی و یادگار بی بدیلش شهرک سینمایی غزالی بدون شک حق زیادی به گردن سینمای ایران دارند. اما نکته اینجا بود که هر چه در طراحی صحنه و خلق جلوه های ویژه از این دست به دوران معاصر نزدیک تر می شدیم بی دقتی بیشتر می شد.

به نظر می رسید ساخت و سازهای بی رویه در تهران و دیگر شهرها که از دهه هفتاد آغاز شده بود، کار را برای فیلمسازان در نمایش سی یا چهل سال پیش بسیار سخت و غیر ممکن و گاف های فیلم های سینمایی را بسیار زیاد کرده بود. اما با ورود نسل جدید کارگردان های جوان که عمدتا نسل دهه 50 یا 60 هستند و آشنایی آنها با تکنولوژی روز جهان، خصوصا کامپیوتر باعث شد به ناگهان سینمایی که خود را بسیار از حیث تکنیک عقب تر از سینمای روز جهان خصوصا هالیوود می دید دچار جهش قابل ملاحظه ای شود. چند سالی است که دیگر دیدن طراحی های صحنه بسیار عالی و دقیق بدون حتی یک گاف، برای تماشاگر ایرانی عادی شده است. نسل جدید فیلمسازان، استفاده درست از ابزارها بخصوص کامپیوتر را خیلی خوب می دانند و دیجیتالی شدن فیلم ها نیز در این اتفاق فرخنده بی تاثیر نبوده است. این تغییر نسل در عوامل پشت صحنه نیز مشهود است. از جمله فیلمبردار، طراح صحنه و لباس، گریمور و تدوینگر نیز جوان های دهه 50 و 60 هستند که با دانستن تکنیک روز فیلمسازی جهان وارد میدان شده اند.

نمود این جهش تکنیکی در سینمای ایران ، سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر بود. نمونه فیلم هایی با تکنیک بالا در این دوره کم نبودند. فیلم هایی نظیر تختی و سرخپوست که مربوط به دهه سی و چهل بودند و با طراحی صحنه، لباس وگریم های فوق العاده و استفاده درست از جلوه های ویژه به شدت مخاطبان خود را مبهوت کردند. همچنین فیلم های محمد مهدی مهدویان نیز در خلق دوره دهه شصت بسیار عالی عمل کرده اند. به یمن تکنولوژی های کامپیوتری نمایش نماهای باز از شهر تهران مربوط به چند دهه گذشته ممکن شده است و مشکل کمبود ساختمان های قدیمی در تهران امروز، کمتر نمود می یابد. همین پیشرفت تکنولوژی باعث شده که دست فیلمنامه نویسان و کارگردانان بسیار بازتر از سابق باشد و به مانند گذشته ترس از هزینه تولید، فیلمسازان را در چهارچوب فیلم های آپارتمانی محدود نکرده و همین باعث تنوع بیشتر داستان و ژانر در سینمای ایران شده است.

با وجود پیشرفت های بسیار خوب تکنولوژی اما هنوز هم مهمترین مشکل سینمای ایران فیلمنامه است و به نظر می رسد که با وجود بهبود قابل ملاحظه تکنیک در سینما هنوز هم سینمای ایران نتوانسته در خلق سوژه و داستان پردازی به استانداردهای جهانی نزدیک شود! مساله فیلمنامه که سالهاست گریبان گیر سینمای ایران است، نیاز به بررسی های کارشناسانه زیادی دارد که در این مجال نمی گنجد. تنها می توان اظهار امیدواری کرد که همانطور که فیلمسازان و خصوصا تهیه کنندگان به اهمیت بخش تکنیک در سینمای ایران پی برده اند بر روی محتوا و داستان نیز بیش از این تمرکز داشته باشند. اختصاصی نرگس خرقانی منتقد سینما