- آسمونی
- مجله اینترنتی
- اندیشه و عرفان
- اسلام
- امام علی (ع) چگونه به شهادت رسیدند
امام علی (ع) چگونه به شهادت رسیدند
داستان چگونگی شهادت امام علی (ع)، ضربت خوردن مظلومانه و تاریخ شهادت آن حضرت می تواند ما را با زندگی عارفانه و وارسته ایشان بیشتر آشنا کند، به همین بهانه آسمونی در این بخش داستان ضربت خوردن و شهادت امام علی (ع) را برای شما عزیزان شرح می دهد.
حضرت علی (ع) امام اول شیعیان جهان از ابتدای تولد زندگی پر فراز و نشیبی را داشتند. از تولد درون کعبه، ازدواج با حضرت زهرا گرفته تا خلافت، جنگ‌ها و چگونگی شهادت ایشان همگی درس‌هایی برای هدایت تمامی شیعیان دنیاست. نهج البلاغه یادگار ماندگار آن حضرت برای اصول کشورداری و رفع مشکلات مردم تا ابد جاودانه خواهد ماند. اما دانستن این که آن حضرت چگونه، کجا و در چه تاریخی به شهادت رسیدند خالی از لطف نبوده و ما را با شهادت سرافراز گونه ایشان آشنا خواهد کرد.
توطئه به شهادت رساندن حضرت علی (ع)
بنا به نقل ابن سعد، سه نفر از خوارج با نام‌های عبدالرحمان بن ملجم، برک بن عبدالله تمیمی و عمرو بن بکیر تمیمی در مکه با یکدیگر قرار گذاشتند تا امام علی علیه‌السلام، معاویه و عمرو بن عاص را بکشند. عبدالرحمان به کوفه آمده و با دوستان خارجی خود دید و بازدید می‌کرد. یک بار به دیدار گروهی از طایفه «تیم الرباب» رفت. در آنجا زنی را با نام «قطام بنت شجنة بن عدی» دید که پدر و برادرش در نهروان کشته شده بود.
ابن ملجم او را خواستگاری کرد. زن مهر خویش را سه هزار (دینار!) و قتل امام علی علیه‌السلام قرار داد.
آگاهی امام از به شهادت رساندن ایشان
در شب نوزدهم، مولا آرام و قرار نداشت؛ هر لحظه بیرون می‌رفت، به آسمان نگاه می‌کرد و می‌گفت: به من دروغ گفته نشده و من نیز دروغ نمی‌گویم. این شب همان شب وصال است. این همان شبی است که حبیبم رسول خدا صلی الله علیه و آله به من وعده داده است؛ چنان که ابن حجر می‌گوید: «فَلَمَّا کَانَتِ اللَّیْلَةُ الَّتِی قُتِلَ فِی صَبیحَتِهَا عَلِیُّ بْنُ اَبی طَالِبٍ اَکْثَرَ الْخُرُوجَ وَ النَّظَرَ اِلَی السَّمَاءِ فَقَالَ مَا کُذِّبْتُ وَ اَنَّهَا هِیَ الَّیْلَةُ الَّتِی وُعِدْتُ.» و گاهی یس می‌خواند و آن گاه عرضه می‌داشت: «اَللَّهُمَّ بَارِکْ فِی الْمَوْتِ اِنَّا لِلَّهِ وَ اِنَّا اِلَیْهِ رَاجِعُونَ لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ اِلَّا باللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِِیمِ؛ خدایا! مرگ را مبارک گردان! ما از خدائی‌ام و به سوی او می‌رویم. هیچ یاری و قدرتی نیست، مگر از خدای بلند مرتبه با عظمت.»
لحظه به لحظه بر اشتیاق مولا افزوده می‌شد و عرضه می‌داشت: «اَللَّهُمَّ قَدْ وَعَدَنِی نَبیُّکَ اَنْ تَتَوَفَّانِی اِلَیْکَ اِذَا سَئَلْتُکَ اللَّهُمَّ وَ قَدْ رَغِبْتُ اِلَیْکَ فِی ذَلِکَ؛ خدایا! پیامبرت به من وعده داد که به سوی خودت مرا دریافت می‌کنی، هنگامی که درخواست کنم. خدایا! و من مشتاق آمدن به سوی تو هستم.»
چگونگی شهادت حضرت علی (ع)
آن شب حضرت علی (ع) در خانه دخترش مهمان بودند و از واقعه صبح باخبر بودند، وقتی موضوع را با دخترش در میان نهاد، ام کلثوم گفت: فردا جعده را به جای خودتان به مسجد بفرستید. حضرت علی (ع) فرمود: «از قضای الهی نمی‌توان گریخت» آن گاه کمربند خود را محکم بست و عازم مسجد شد.
ابن ملجم، در حالی که حضرت علی (ع) در سجده بودند، با ضربتی بر فرق مبارک خون از سر حضرتش در محراب جاری شد و محاسن شریفش را به خون رنگین کرد. در این حال آن حضرت فرمود:
«فزت و رب الکعبه»
«به خدای کعبه سوگند که رستگار شدم»
سپس آیه 55 سوره طه را تلاوت فرمود: «شما را از خاک آفریدیم و در آن بازتان می‌گردانیم و بار دیگر از آن بیرونتان می‌آوریم»
آیا ضربت خوردن علی (ع) در محراب مسجد بود؟
روایات متعددی حکایت از آن دارد که امام در مدخل ورودی مسجد (در درون مسجد) مورد حمله ابن ملجم واقع شده است. در نقل‌های دیگری آمده است که امام در حال بیدارکردن مردم برای نماز بود که مورد حمله قرار گرفت.
منابع موجود تاریخی بیشتر اشاره به نقل نخست کرده‌اند. در برابر روایات دیگری وجود دارد که زمان حمله ابن ملجم را وقتی می‌داند که امام مشغول نماز بوده است. در نقلی از میثم تمار آمده است که امام نماز صبح را آغاز کرده و در حالی که یازده آیه از سوره انبیاء خوانده بود. ابن ملجم با شمشیر ضربتی بر سر امام زد.
در نقل دیگری از یکی از نوادگان جعدة بن هبیره - که این جعده فرزند ام‌هانی بوده و گاهی به جای آن حضرت نماز می‌خوانده و در برخی نقل‌ها آمده که پس از ضربت خوردن امام، او جلو آمده و نماز را ادامه داد - گفته شده است که وقتی ابن ملجم ضربه را زد که امام در نماز بود.
شیخ طوسی نیز روایتی نقل کرده است که همین مطلب را تأیید می‌کند. متقی هندی نیز روایت نقل کرده که ضمن آن آمده است که ابن ملجم زمانی ضربت خود را فرود آورد که امام سرش را از سجده برداشت.
نقل دیگری از ابن حنبل که همان را ابن عساکر، نیز روایت کرده از همین مطلب را تأیید می‌کند.
ابن عبدالبر می‌گوید: در این که آیا ابن ملجم در نماز ضربت را زده یا قبل از آن و نیز این که امام در آن هنگام کسی را جانشین خود کرده یا خود تمام کرده، اختلاف است. بیشتر برآنند که آن حضرت جعدة بن هبیره را بجای خود گذاشت تا نماز را تمام کند.
دانشمند معروف اهل تسنن «سبط بن جوزی» می‌نویسد: هنگامی که حضرت علی (ع) در محراب عبادت قرار گرفت چند نفر به او حمله ور شدند و ابن ملجم ضربتی بر آن حضرت فرود آورد و بلافاصله با همراهانش گریختند.
شهادت حضرت علی (ع) در 21 ماه رمضان سال 40 هجری قمری
حضرت علی علیه السلام پس از ضربت خوردن در سحرگاه شب 19 رمضان تا اواخر شب 21 در خانه بستری بود و در این مدت علاوه بر خانواده آن حضرت بعضی از اصحابش نیز جهت عیادت به حضور وی مشرف می‌شدند و در آخرین ساعات زندگی او از کلمات گهر بارش بهرهمند می‌گشتند از جمله پندهای حکیمانه او این بود که فرمود: انا بالامس صاحبکم و الیوم عبرة لکم و غدا مفارقکم؛ (من دیروز مصاحب شما بودم و امروز وضع و حال من مورد عبرت شما است و فردا از شما مفارقت می‌کنم).
هنگام شهادت سن شریف حضرت علی علیه السلام 63 سال و مدت امامتش نزدیک سی سال و دوران خلافت ظاهریش نیز در حدود پنج سال بود. امام حسن علیه السلام به اتفاق امام حسین علیه السلام و چند تن دیگر به تجهیز او پرداخته و پس از انجام تشریفات مذهبی جسد آن حضرت را در پشت کوفه در غری که امروز به نجف معروف است دفن کردند و همچنان که خود حضرت امیر علیه السلام سفارش کرده بود برای این که دشمنان وی از بنی امیه و خوارج جسد آن جناب را از قبر خارج نسازند و بدان اهانت و جسارت ننمایند محل قبر را با زمین یکسان نمودند که معلوم نباشد و قبر علی علیه السلام تا زمان حضرت صادق علیه السلام از انظار پوشیده و مخفی بود و موقعی که منصور دوانقی دومین خلیفه عباسی آن حضرت را از مدینه به عراق خواست هنگام رسیدن به کوفه به زیارت مرقد مطهر حضرت امیر علیه السلام رفته و محل آن را مشخص نمود.
