نگاهی به سبک هنری پریمیتیو

اولین تلاش انسان برای ثبت و انتقال مطلب و اخبار مختلف، نقاشی هایی بوده است که بر دیوار غارها ترسیم کرده است و با نام «هنر پریمیتیو» یا «هنر بدوی» در تاریخ هنر شناخته می شود. به اعتقاد ای. اچ. گومبریج؛ نویسنده کتاب «داستان هنر»؛ علت این نامگذاری به هنر انسان های نخستین آن نیست که آنها ساده تر از انسان های معاصر هستند چراکه جریانات فکری آنها بسیار بغرنج تر از ما بوده است؛ بلکه علت آن است که آنها به آن وضع و حالتی که نوع بشر در آن ظهور کرده نزدیک ترند. انسان نخستین، نقاشی هایی از خود باقی گذاشته است که تقریباً مربوط به سی هزار سال پیش می شوند. موضوع اغلب این نقاشی ها حیوانات هستند. حیواناتی که تهدید همیشگی برای زندگی انسان ها بودند و در عین حال وسیله ادامه حیات و معاش آنها نیز محسوب می شدند. نقاشی های پریمیتیو دارای کیفیتی واقع گرایانه هستند.

این ویژگی موید آن است که این تصاویر در واقع نوعی وسیله کمکی بصری بوده اند تا شکارچیان بتوانند با نگریستن به آنها خاطره خود را از جانوران در فصول سرد و مهاجرت دسته های حیوانات زنده نگه دارند و از سوی دیگر به وسیله این نقاشی ها مطالبی را به شکارچیان بی تجربه بیاموزند. نکته ای که در تایید این موضوع می توان افزود این است که بر روی تصاویر منقوش بر روی دیواره غارها علائمی شبیه به پیکان وجود دارد که نقاط حساس بدن جانور را نشان می دهد. توجه به عنصر خط در این موارد کاملاً مشهود است. این نقاشی ها گاه جنبه مذهبی و آیینی نیز به خود می گرفتند. محیط ناشناخته اطراف انسان آن روزگار و سؤال های متعدد وی از کم و کیف تغییرات طبیعت فضایی رمزآلود و اسرارآمیز را برای وی پدید می آورد در نتیجه پاسخ بسیاری از معماهای خویش را در امور ماورایی و مذهبی جستجو می کرد.نقاشی های «پریمیتیو» یا «بدوی» از لحاظ سبک، ماهرانه نیست. سادگی شکل ها، تخت بودن تصاویر و فقدان سایه ـ روشن یا بعد سوم و استفاده زیاد از رنگ های اصلی، کیفیتی کودکانه به این تصاویر می بخشد. در نقاشی های کودکان و نیز نقاشی هایی به سبک «پریمیتیو» از ترسیم بسیاری از جزئیات زیبایی شناسانه صرف نظر شده است.

در عوض از انواع مختلف عناصر و اشکال بصری استفاده شده تا یک پیام کلی را به بیننده عرضه نماید. در این شیوه، مهمترین خصیصه موضوع، انتخاب شده و به طرزی اغراق آمیز ترسیم می گردد؛ در نتیجه دریافت موضوع برای بیننده سریع تر و با سهولت بیشتری صورت می پذیرد.در حالی که نقاشانِ نخستین از شیوه واقع گرایانه برای بیان اهدافشان استفاده می نمودند که برای همه قابل فهم بود؛ اشخاص دیگری نیز بودند که به خلق آثار انتزاعی می پرداختند. اوج فرم های انتزاعی سبک پریمیتیو را می توان در ساخت توتم ها مشاهده نمود. توتم ها فرم های ساده شده طبیعت بودند که به صورت سمبل هایی همه فهم ساخته می شدند. برتری شیوه انتزاعی به واقع گرایی در کاربرد آسان آن بود. سمبل ها را هر کس می توانست به سادگی ترسیم کند و در نتیجه زبانی برای برقراری ارتباط به شمار می رفت. به بیان دیگر شیوه انتزاعی هنر پریمیتیو آغازگر ابداع حروف و نگارش است.

با آنکه معمولاً هنر پریمیتیو را هنری خام و برآمده از ناخودآگاه هنرمند می دانند ولی دونیس. ا دانیس در کتاب مبادی سواد بصری از این هنر به عنوان هنری ناب و قابل تامل یاد کرده که پس از گذشت قرن ها همچنان قدرت نفوذ خود را در ذهن مخاطبش داراست. سادگی، پرتحرک بودن، رنگ های درخشان، خطوط کمانی و کمپوزسیون های دقیق از فنون سبک بدوی است که در اندیشه جستجوگر انسان های نخستین پرورش یافت و میراث ماندگار بشر معاصر گشت.